[Tóm tắt] Luận án Ẩn dụ trong văn bản diễn thuyết chính trị Mỹ và việc dịch ẩn dụ từ tiếng Anh sang tiếng Việt

<p> Luận án đã trình bày những luận điểm căn bản về văn bản diễn thuyết chính trị, ẩn dụ ngôn ngữ và ẩn dụ tri nhận, và vấn đề dịch ẩn dụ. Từ đó, luận án đã: (i) xác lập được các quy trình nhận diện ẩn dụ, từ nhận diện ẩn dụ ngôn ngữ đến nhận diện ẩn dụ tri nhận, từ đó, ẩn dụ có thể được hiểu trọn vẹn từ hình thức thể hiện bên ngoài cho đến hàm ý bên trong; (ii) nêu rõ 14 miền ý niệm nguồn (trong đó có 13 miền nguồn kế thừa và 1 miền nguồn được phát hiện mới), và 4 nhóm miền ý niệm đích thông dụng; phân tích các đặc trưng căn bản của ẩn dụ tri nhận trong VBDTCT Mỹ thể hiện qua cách vận dụng các phương thức cấu thành ẩn dụ tri nhận; (iii) xác lập cơ sở cho phương pháp dịch ẩn dụ trên quan điểm tri nhận luận, một hướng nghiên cứu mới và có triển vọng ứng dụng để nâng cao chất lượng dạy học dịch thuật ở Việt Nam. Chúng tôi đã vận dụng những kết quả nghiên cứu nêu trên để khảo sát ẩn dụ qua ba điển cứu về các chủ đề chính trị quan trọng là Chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, Tự do và Chiến tranh, Xung đột chính trị và Chính sách chính trị thuộc phạm trù Giấc mơ Mỹ. Toàn bộ 248 ẩn dụ minh họa trong phần chính văn và 802 ẩn dụ bổ sung trong phần phụ lục của luận án có thể dùng tham khảo để biên soạn giáo trình cũng như xây dựng ngân hàng đề thi phục vụ cho công tác khảo thí. Vì lí do khách quan, luận án còn một vài hạn chế: (i) chưa sử dụng đủ nhiều ẩn dụ ngôn ngữ và ẩn dụ tri nhận trong VBDTCT Việt Nam; (ii) chưa đề cập đến sự ảnh hưởng của các quan điểm hay xu hướng chính trị đối với cách dùng ẩn dụ trong VBDTCT Mỹ vì mục đích chính là tập trung nhận diện và phân tích đặc trưng của ẩn dụ trong văn bản nhằm phục vụ cho việc dạy học dịch. Kết quả của luận án hy vọng sẽ mở ra những hướng nghiên cứu mới: (i) nghiên cứu đối chiếu toàn diện ẩn dụ trong tiếng Anh và tiếng Việt, nghiên cứu về ẩn dụ trong văn bản diễn thuyết tiếng Việt; (ii) khảo sát và thu thập ẩn dụ tiếng Việt để xây dựng kho ngữ liệu cho việc biên soạn từ điển ẩn dụ trong tiếng Việt; (iii) nghiên cứu về dịch ẩn dụ từ tiếng Việt sang tiếng Anh, một lĩnh vực hứa hẹn nhiều phát hiện thú vị trên góc độ tri nhận luận. </p>