Làng tranh dân gian Đông Hồ, xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh: hiện trạng và hướng phát triển

Tranh dân gian Đông Hồ mang nhiều đặc trưng của ngôn ngữ tạo hình, được xếp vào dòng nghệ thuật đồ họa, một loại hình ra đời sớm trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam. Về nội dung, tranh Đông Hồ đa dạng về thể loại, đề tài. Đó là tranh thờ, tranh chúc tụng, tranh lịch sử, tranh sinh hoạt, tranh đả kích, châm biếm, tranh tuyên truyền cổ động, . Mỗi loại tranh có nội dung và cách thức biểu đạt khác nhau, song nó là tấm gương phản ánh một cách trung thực nhất, biểu hiện cốt cách tình cảm và con người Việt Nam. Về hình thức nghệ thuật, nét nổi bật của dòng tranh Đông Hồ là phương pháp in tranh bằng cả ván in nét và ván in màu. Tranh Đông Hồ in nét và in màu đều in úp ván theo kiểu đóng dấu trên giấy dó quét nền điệp. Màu dùng để in tranh là những sản vật và nguyên liệu lấy từ tự nhiên được chế biến bằng kỹ thuật thủ công, nghệ nhân làng Hồ gọi là màu thuốc cái, như lấy từ than lá tre, lá chàm, hoa hòe, hoa hiên, son, điệp .Màu tự nhiên in tranh mềm, xốp, không bị phai màu. Cùng với chất điệp óng ánh làm cho màu trong và sâu, khiến những mảng màu nguyên chất trở thành màu độc đáo. Đường nét trong tranh Đông Hồ cũng to, đậm, đơn giản nhưng cô đọng, chắc khỏe. Tranh dân gian trải qua những thăng trầm, tuy có một số thay đổi nhất định về hình thức nghệ thuật, hay về nội dung, sản xuất và tiêu thụ, nhưng nhìn chung thì những thay đổi đó là tích cực và là sự thích ứng trước thời đại mới. Thay đổi đó không làm mất đi đặc trưng cơ bản của tranh dân gian Đông Hồ, hơn thế còn khẳng định được những bước đi riêng của một làng tranh đang đứng trước nguy cơ bị mai một và thất truyền. Thách thức với làng tranh Đông Hồ hiện nay là rất lớn, tuy chỉ còn hai gia đình nghệ nhân còn gắn bó với nghề và quyết tâm bảo tồn, phát triển nghề tranh này, nhưng những việc họ làm thật ý nghĩa và thật đáng trân trọng. Về mặt ý nghĩa, tranh Đông Hồ vẫn luôn là sản phẩm tinh thần độc đáo của văn hóa và nghệ thuật Việt Nam, là đối tượng quan tâm tìm hiểu của nhiều người ở trong và ngoài nước. Nhà nước và chính quyền địa phương cùng với các ban ngành cần quan tâm hơn nữa tới sự phát triển của làng tranh, coi đó là tiềm năng phát triển kinh tế, văn hóa của đất nước. Nhà nước, chính quyền địa phương cần có chính sách đãi ngộ thỏa đáng với những người nghệ nhân giỏi của Đông Hồ. Họ là những người còn lại giữ vững tâm huyết, hết lòng yêu nghề và có ý thức giữ gìn nghề truyền thống trên quê hương mình. Để khắc phục những khó khăn về thị trường tiêu thụ, trước hết các nghệ nhân cần khôi phục nguyên gốc dòng tranh dân gian truyền thống. Đồng thời, các nghệ nhân cũng cần phối hợp với các họa sĩ chuyên nghiệp nhằm tạo ra những mẫu tranh mới, đáp ứng thị hiếu của người chơi tranh hiện nay.